Het Jeugdstrafrecht: wat gebeurt er als uw kind de wet overtreedt?

Stelt u zich de schrik voor: de politie staat aan de deur, of u krijgt een brief van justitie. Uw kind heeft een strafbaar feit gepleegd. Het is een nachtmerrie die iedere ouder kan overkomen. Wat gebeurt er nu? Wordt uw kind gestraft? En hoe nu verder? In dit artikel geven we een helder overzicht van het Jeugdstrafrecht, de stappen die volgen en wat u als ouder moet weten.

Het jeugdstrafrecht en adolescentenstrafrecht

Het Nederlandse jeugdstrafrecht is er niet primair op gericht om te straffen, maar om uw kind te heropvoeden en te begeleiden naar een betere toekomst. Het gehele rechtsgebied dat zich richt op minderjarigen noemen we het jeugdrecht, waarvan het strafrechtelijke deel slechts een onderdeel is.

Het jeugdstrafrecht is een gespecialiseerd systeem dat de ontwikkeling van de jongere centraal stelt. 

Het strafrecht in Nederland maakt een scherp onderscheid op basis van leeftijd:

• Kinderen tussen de 12 en 18 jaar vallen onder het jeugdstrafrecht. De aanpak is pedagogisch en gericht op ontwikkeling.

• Jongeren tussen de 16 en 23 jaar kunnen onder het adolescentenstrafrecht vallen. Dit is een overgangssysteem dat de rechter de flexibiliteit geeft om te kiezen tussen het jeugdstrafrecht of het volwassenenstrafrecht. De keuze hangt af van de rijpheid en de ontwikkelingsfase van de jongere.  

Kinderen onder de 12 jaar

Voor kinderen onder de 12 jaar is er geen geldend strafrecht. Dit betekent dat justitie geen straf kan opleggen. De politie kan wel een melding maken bij Jeugdzorg. Er wordt dan gekeken naar civielrechtelijke oplossingen en hulpverlening.

Stel: een kind van 10 jaar vernielt opzettelijk de ruit van een basisschool (vandalisme). In plaats van straf doet de politie een zorgmelding bij de Raad voor de Kinderbescherming. De melding benadrukt dat het gedrag van het kind zorgelijk is.

De Kinderbescherming onderzoekt de situatie en bekijkt of de vernieling een op zichzelf staand incident was, of een signaal van dieperliggende problemen (bijvoorbeeld thuis, op school of op sociaal-emotioneel gebied). Daarnaast onderzoeken ze of de ouders voldoende in staat zijn om dit gedrag te corrigeren en de opvoeding te waarborgen. Via het civiel jeugdrecht kan de Kinderbescherming hulpverlening of maatregelen als een Ondertoezichtstelling (OTS) inzetten, waarbij de focus volledig op de ontwikkeling en het welzijn van het kind ligt.

Het proces in het jeugdstrafrecht

Wat zijn de stappen nadat uw kind van 12 jaar of ouder de wet heeft overtreden? Als uw kind wordt verdacht van een strafbaar feit, volgt een verhoor bij de politie. Elk kind heeft het recht op bijstand van een gespecialiseerd jeugdstrafrecht advocaat, al vanaf het eerste verhoor. Een advocaat is er niet alleen om de rechten van uw kind te beschermen, maar biedt ook emotionele ondersteuning en uitleg over de procedure. Het is verstandig om direct een advocaat in te schakelen. 

Na het onderzoek door de politie neemt de Officier van Justitie een beslissing:

1. HALT-straf: Voor lichte feiten kan een HALT-straf worden opgelegd, gericht op het rechtzetten van de fout. Bij succesvolle afronding volgt er geen strafblad.

2. Sepot: De zaak wordt gesloten, vaak bij lichtere feiten of onvoldoende bewijs.

3. Vervolging: De zaak wordt voorgelegd aan de kinderrechter.

Mogelijke straffen

Als een jongere voor de rechter moet verschijnen, zijn de straffen gericht op gedragsverandering en resocialisatie. De mogelijke straffen die de rechter kan opleggen zijn: jeugddetentie (een gevangenisstraf), een taakstraf en een gedragsbeïnvloedende maatregel. 

Jeugddetentie

Jeugddetentie is de vrijheidsstraf in het jeugdstrafrecht. Deze vindt plaats in een Justitiële Jeugdinrichting (JJI), waar scholing en gedragsbegeleiding centraal staan. De duur van de maximale straf in het jeugdstrafrecht is afhankelijk van de leeftijd. Kinderen van 12 tot en met 15 jaar kunnen een straf van maximaal één jaar jeugddetentie krijgen. Jongeren van 16 en 17 jaar kunnen maximaal 2 jaar jeugddetentie krijgen. Bij zeer ernstige misdrijven kan de rechter een PIJ-maatregel (Plaatsing in een Inrichting voor Jeugdigen), ook wel jeugd-tbs genoemd, opleggen.

Taakstraf

De taakstraf is de meest voorkomende straf in het jeugdstrafrecht. Het doel is dat de jongere direct iets leert over verantwoordelijkheid en de gevolgen van zijn of haar daden. De taakstraf bestaat uit twee delen: een werkstraf (onbetaalde arbeid, bijvoorbeeld in een verzorgingstehuis of natuurgebied) en/of een leerstraf (het volgen van een verplichte training of cursus, bijvoorbeeld over sociale vaardigheden of het omgaan met agressie). De taakstraf mag voor jongeren maximaal 200 uur duren. Door de straf zelf uit te voeren, wordt de jongere actief betrokken bij zijn of haar resocialisatie.

Gedragsbeïnvloedende Maatregel

De Gedragsbeïnvloedende Maatregel (GBM) is een intensievere vorm van begeleiding die de rechter kan opleggen wanneer er dieperliggende gedragsproblemen zijn. Het is een maatregel gericht op het verbeteren van gedrag en het verkleinen van de kans op herhaling. De GBM bestaat uit één of meer trainingen of behandelingen en wordt uitgevoerd onder toezicht van de jeugdreclassering. Deze maatregel kan voorwaardelijk of onvoorwaardelijk worden opgelegd en duurt minimaal zes maanden. Het grote voordeel van de GBM is dat de jongere vaak thuis kan blijven wonen terwijl hij of zij intensieve begeleiding krijgt.

De toekomst van uw kind beschermen

In aanraking komen met justitie is stressvol. Onthoud dat de procedure en de sancties in het jeugdstrafrecht zijn afgestemd op de kwetsbaarheid en ontwikkelingsfase van uw kind. Het doel is om uw kind van zijn of haar fouten te laten leren. Door goed geïnformeerd te zijn, op tijd een jeugdstrafrecht advocaat in te schakelen, en actief mee te werken met instanties als de jeugdreclassering, kunt u de negatieve gevolgen helpen beperken en uw kind ondersteunen bij het maken van een positieve draai.

Heeft u na het lezen van deze blog nog vragen over het jeugdstrafrecht, of heeft uw kind juridische bijstand nodig? Hendrickx, Vlielander, Van der Graaf Advocaten kan u door dit complexe proces leiden en ervoor zorgen dat de rechten van uw kind optimaal worden gewaarborgd. Neem contact met ons op voor een vrijblijvend adviesgesprek.